درک و تجربه نابینایی و کم بینایی برای همه افراد یکسان نیست. منشا این تفاوت تنها به میزان بینایی باقیمانده محدود نمی شود، بلکه زمان شروع اختلال بینایی نیز نقش تعیین کننده ای در شکل گیری تجربه های روانشناختی و هیجانی فرد دارد. در این میان دو گروه عمده وجود دارند که تجربه هایی متفاوت از یکدیگر دارند: نابینایان مادرزاد و افراد با کم بینایی اکتسابی.
نابینایان مادرزاد: زندگی بدون مقایسه
افرادی که از بدو تولد نابینا بوده اند، در بیشتر موارد دنیای نابینایی را به عنوان بخش طبیعی زندگی خود درک می کنند. آنها مفهومی از دیدن ندارند که بخواهند آن را با ندیدن مقایسه کنند. در نتیجه:
- کمتر دچار احساس فقدان یا سوگواری برای از دست دادن بینایی می شوند.
- پذیرش وضعیت بینایی شان برایشان طبیعی تر و سریع تر است.
- چالشهای اصلیشان بیشتر در یادگیری مفاهیم دیداری، دسترسی به آموزش و رشید مهارتهای ارتباطی غیر کلامی مانند زبان بدن است.
کم بینایان یا نابینایان اکتسابی: تجربه فقدان، سوگواری و سازگاری
در مقابل، افرادی که در طی زندگی، بیناییشان را به تدریج یا ناگهانی از دست داده اند، با تجربه عاطفی و روانی کاملا متفاوتی روبرو هستند. این افراد:
- در مراحل اولیه کاهش بینایی ممکن است انکار یا خشم را تجربه کنند.
- بسیاری از آنها وارد یک فرایند سوگ روانی میشوند که شباهت زیادی با واکنش به از دست دادن عزیز دارد.
- ممکن است با ترس و اضطراب شدید درباره آینده، استقلال و کیفیت زندگی خود مواجه شوند.
- در بعضی موارد، با افسردگی، یا کناره گیری اجتماعی روبرو می شوند. به ویژه اگر حمایت روانی و اجتماعی لازم را دریافت نکنند.
چالشهای مشترک، نیازهای متفاوت
اگر چه نابینایان مادرزاد و کم بینایان اکتسابی هر دو با چالشهایی مشابه در حوزه آموزش، اشتغال، ارتباطات اجتماعی و دسترسی به فضاها روبرو هستند، اما رویکردهای توانبخشی روانی برای این دو گروه باید متفاوت باشد، به عنوان مثال:
- افراد نابینای مادرزاد ممکن است بیشتر نیاز به آموزش مهارتهای جایگزین دیدن داشته باشند.
- در حالی که کم بینایان اکتسابی به حمایت روانی برای پذیرش فقدان بینایی و سازگاری مجدد با زندگی نیازمندند.
نتیجه گیری
شناخت این تفاوت ها برای خانواده ها، مربیان، درمانگران و سیاست گذاران حوزه آموزش و توانبخشی بسیار حیاتی است. یک برنامه توانبخشی موثر، تنها زمانی به نتیجه خواهد رسید که نیازهای هیجانی و روانی افراد بر اساس پیشینه بینایی آنها شناخته و پاسخ داده شود.
همراه شما هستیم
در مرکز آموزشی و توانبخشی شب چراغ، معتقدیم که بینایی تنها یکی از ابزارهای شناخت دنیاست، نه همه آن. ما در کنار نابینایان و کم بینایان هستیم تا این مسیر پر فراز و نشیب را با دانش، تخصص، عشق و همراهی واقعی هموارتر کنیم. چه در ابتدای مسیر کاهش بینایی باشید و چه سالها با آن زندگی کرده باشید، شب چراغ خانه امن یادگیری، رشد و توانمندی شماست.
